سیاست‌های مبهم ایران در قبال بحران قره باغ: تهران تحویل سلاح به ارمنستان را تکذیب می‌کند
در حالی که دولت جمهوری اسلامی ایران خبرهای تحویل اسلحه به ارمنستان را تکذیب می‌کند، گروهی از روحانیون نزدیک به رهبری و همچنین شاخه‌هایی از حزب‌الله صریحاً به نفع جمهوری آذربایجان موضع‌گیری کرده‌اند. در سال‌های اخیر، ایران به طور کلی روابطی گرم‌تر با ارمنستان داشته و در مقابل، بارها از نفوذ اسرائیل در جمهوری آذربایجان ابراز نگرانی کرده است.
: منتشر شده در
روز چهارشنبه ٩ مهر/۳٠ سپتامبر، محمود واعظی رییس دفتر رییس جمهوری، در تماس تلفنی با شاهین مصطفی‌اف معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان بار دیگر گفت که ایران آمادۀ هرگونه کمک برای حل و فصل اختلافات دو کشور است.
واعظی ادعاهای مطرح شده در برخی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی را مبنی بر "ارسال کمک" از سوی ایران به ارمنستان بشدت تکذیب کرد و گفت: "این شایعات کاملآ بی‌اساس است و با هدف برهم زدن روابط خوب ایران و آذربایجان مطرح می شود".
یک روز قبل، سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو با صدور بیانیه ای انتشار "اخبار بی اساس در خصوص انتقال تسلیحات و یا نیروهای وابسته به گروه‌های تروریستی از خاک جمهوری اسلامی ایران به سمت ارمنستان" را به شدت تکذیب کرد و افزود: "سلاح و نفراتی که در فیلم های جعلی و مشکوک در شبکه های مجازی پخش شده ، صحت ندارد".
برخی رسانه‌های آذربایجانی ویدئوهای مبهم و تأییدنشده‌ای را از انتقال سلاح منتشر کرده‌اند که مکان و زمان معلومی ندارد. البته انتشار خبر در مورد انتقال سلاح روسی به ارمنستان از طریق خاک ایران تازگی ندارد. رسانه‌های آذربایجانی حتی قبل از شروع مجدد بحران قره‌باغ این ادعا را مطرح کرده بودند.
پشتیبانی نمایندگان ولی فقیه از آذربایجان
در حالی که برخی رسانه‌های جمهوری آذربایجان ایران را به پشتیبانی از ارمنستان متهم می‌کنند، نمایندگان آیت‌الله خامنه‌ای در استان‌های آذری‌نشین ایران با صدور بیانیه ای صریحاً از "آذربایجان، کشور اهل بیت" حمایت کردند.
محمدعلی آل‌هاشم، سیدحسن عاملی، علی خاتمی و سیدمهدی قریشی نمایندگان ولی فقیه در استان‌های آذربایجان‌شرقی، اردبیل، زنجان و آذربایجان‌غربی در بیانیۀ خود می‌نویسند: "هیچ تردیدی در تعلق قره باغ به آذربایجان و اشغال آن، و لزوم بازگشت این اراضی به آذربایجان" وجود ندارد. آنان تأکید می‌کنند که عملیات نظامی باکو برای "بازپس گیری این اراضی کاملا قانونی و شرعی" است.
این چهار روحانی یادآوری می‌کنند که "اگر عنایات جمهوری اسلامی در بدو اشغال قره باغ نبود (در سال‌های ۱٩٩٠) قطعاً اشغال تا باکو امتداد می‌یافت". نمایندگان خامنه‌ای می‌افزایند: "جای تاسف است که اخیرا دشمنان در رابطۀ دو کشور دوست، به بهانه های واهی هیاهو و غوغا راه انداخته و جمهوری اسلامی را به خیانت متهم کرده اند".
دو روز قبل از صدور این بیانیه، محمدعلی آل‌هاشم نماینده رهبری در آذربایجان‌شرقی و امام جمعه تبریز، در عین دعوت طرفین دعوا به مذاکره، گفته بود که "باعث و بانی این حرکت‌ها رژیم صهیونیستی (اسرائیل) است که باعث تحریک جریان‌ها می‌شود".
علاقۀ آیت‌الله خامنه‌ای به آذری‌ها
پشتیبانی آیت‌الله خامنه‌ای از جمهوری آذربایجان ریشه‌های قدیمی دارد. چهار سال پیش که درگیری میان ارمنستان و آذربایجان اوج گرفته بود حجت الاسلام اجاق نژاد نمایندۀ خامنه‌ای در جمهوری آذربایجان گفته بود که "قره باغ متعلق به آذربایجان، و آذربایجان نیز بخش جدایی ناپذیر جهان اسلام است". او همچنین از مقام رهبری نقل کرده بود که "کسانی که در راه دفاع از قره باغ کشته می شوند، شهید به حساب می‌آیند". وی در روزهای اخیر نیز کم و بیش همین سخنان را تکرار کرده است.
قبلاً رسانه‌های جمهوری اسلامی بارها بر "محبوبیت آیت‌الله خامنه‌ای در جمهوری آذربایجان و مناطق آذری زبان" تأکید کرده‌اند. نزدیک به ۳٠ سال قبل (۱۳۷۱)، هنگام جنگ بزرگ قره‌باغ، خامنه‌ای گفته بود "دولت ارمنستان و ارامنۀ قره‌باغ به مسلمانان این منطقه ستم می‌کنند"... سایت "تریبون" نیز نوشته بود: "در میان آذری‌ها افراد فهمیده‌ای هستند که می‌دانند اگر آیت الله خامنه‌ای نباشد، روابط ایران و آذربایجان به سردی خواهد گرایید".
علاوه بر روحانیت نزدیک به رهبری، روز گذشته – چهارشنبه ٩ مهر - شورای هماهنگی حزب الله شمالغرب ایران نیز اطلاعیه‌ای در حمایت از "رزمندگان جمهوری آذربایجان" صادر کرد. در این اطلاعیه آمده است: "انتظار می‌رود غیور مردان رزمندۀ آن خطه پس از بازپس گیری قره باغ، استعمارگران صهیونیسم و آمریکا را از آن کشور بیرون رانده و ۸۰ درصد خاک خود را از اشغال نرم و تدریجی نجات دهند".
در این اطلاعیه حتی صریحاً ذکر شده که در جنگ‌های قبلی قره باغ "رزمندگان ایرانی جلو پیشروی ارمنی ها از قره باغ به سمت باکو را گرفتند و بارها تا مرز آزادسازی کامل قره باغ پیش رفتند"...
همچنین صدیف بدری، نمایندۀ اردبیل در مجلس شورای اسلامی، در توئیتر نوشته است که اقدام دولت آذربایجان در بازپس‌گیری "اراضی غصب‌شده" کاملا قانونی و شرعی است.
ایروان یا باکو: کدام یک به تهران نزدیک‌ترند؟
در مقام مقایسه، روابط ایران با ارمنستان همیشه از روابط با آذربایجان گرم‌تر و نزدیک‌تر بوده است. میان ایران و جمهوری آذربایجان تاکنون اختلافات زیادی وجود داشته است. یکی از نگرانی‌های دائمی تهران، نفوذ و حضور اسرائیل در آذربایجان است. حدود هشت سال قبل، تهران در مورد خرید اسلحۀ اسرائیلی به باکو هشدار داده بود. در همان سال، آذربایجان ۲۲ نفر را به اتهام جاسوسی برای ایران محاکمه کرد.
نزدیکی اسرائیل به جمهوری آذربایجان امری شناخته‌شده است. طی جنگ قره‌باغ در سال‌های ۱٩٩٠، اسرائیل کمک‌های تسلیحاتی قابل توجهی به آذربایجان کرد. در روزهای اخیر نیز مقامات آذربایجانی گفته‌اند که از سلاح‌های اسرائیلی – به ویژه پهپاد - بهره می‌برند. برخی سایت‌های اسرائیلی می‌نویسند که نزدیک به ۶٠درصد سلاح مورد نیاز آذربایجان را اسرائیل تأمین می‌کند و در ازای آن نفت می‌گیرد.
اما به تازگی روابط اسرائیل با ارمنستان نیز بهتر شده است. اگرچه این دو کشور از سال ۱۹۹۲ رابطۀ سیاسی دارند، اما سفارت ارمنستان در تل‌آویو سرانجام روز ۱٩ سپتامبر – هشت روز قبل از شروع جنگ اخیر قره‌باغ – افتتاح شد.
در این وضعیت معلوم نیست که حمایت روحانیون نزدیک به رهبری از آذربایجان صرفاً به خاطر "غیرت اسلامی" است، یا اینکه تغییراتی در روابط تهران-ایروان و تهران-باکو به وجود آمده است.
این در حالی است که دولت ایران تاکنون سعی کرده – حداقل در ظاهر – رفتاری بی‌طرف و همراه با حسن نیت داشته باشد. حسن روحانی در تماس تلفنی با نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، گفته است که "منطقۀ ما تاب بی‌ثباتی و جنگ جدید را ندارد". روحانی تأکید کرده که حل و فصل اختلافات باید در "چارچوب مقررات بین‌المللی و تمامیت ارضی" صورت گیرد.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید