ارمنستان و آذربایجان بار دیگر در آستانۀ جنگ قرار گرفتند

بامداد یکشنبه ۲۷ سپتامبر/۶ مهر، نبرد شدیدی میان نیروهای دولتی آذربایجان و جدایی‌طلبان قره باغ درگرفت که هنوز شمار قربانیانش معلوم نیست. دولت ارمنستان مثل همیشه بلافاصله از جدایی‌طلبان پشتیبانی کرده و خود را برای جنگ آماده ساخته است.

در صورت جدی‌تر شدن درگیری‌ها میان باکو و ایروان، خطر ورود ترکیه و روسیه به میدان جنگ وجود دارد. ساعتی پس از شروع درگیری‌ها، مسکو خواستار "آتش‌بس فوری" در قره باغ شد. وزارت امور خارجۀ روسیه اعلام کرد: "ما دو طرف را به توقف عملیات و آغاز مذاکرات فرا می‌خوانیم". مسکو تأیید کرده است که بمباران‌ها در طول خطوط مرزی ادامه دارد.

در سوی دیگر، سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه - پشتیبان سنتی آذربایجان -  "حملۀ ارمنستان به آذربایجان" را محکوم کرد.

وزارت دفاع آذربایجان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که "ضد حمله‌ای را در طول خطوط مرزی" آغاز کرده تا به "تجاوز نیروهای ارمنی" پایان دهد.

در مقابل، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان گفت که نیروهای جدایی‌خواه قره باغ و قوای ارمنستان "با موفقیت در مقابل حملۀ متجاوز ایستاده‌اند".

بدین ترتیب دو طرف یکدیگر را مقصر می‌دانند اما هنوز به درستی معلوم نیست که درگیری را چه کسی شروع کرده است.

در نخستین ساعات بامداد یکشنبه، سخنگوی جدایی‌خواهان قره باغ در فیسبوک نوشت که "نیروهای آذربایجانی بمباران‌هایی را در خط مرزی شروع کرده‌اند اما قوای مسلح قره باغ آنها را شکست داده"...

چند ساعت بعد از شروع درگیری‌ها، علاوه بر روسیه، فرانسه و اتحادیۀ اروپا نیز خواستار آتش‌بس فوری و آغاز مذاکرات شدند.

اختلافات قدیمی

قره‌باغ یا "ناگورنو قره باغ" (قره باغ کوهستانی) یا قره باغ علیا که اکثر ساکنانش ارمنی هستند، در دل خاک آذربایجان قرار دارد اما خود را مستقل می‌داند. دولت ارمنستان نیز از این جدایی‌خواهی حمایت می‌کند.

دعوا میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر منطقه قره‌باغ در سال ۱۹۸۸ آغاز شد و حدود سه سال بعد به جنگی خونین کشید. این درگیری‌ها تاکنون ده‌ها هزار قربانی گرفته است. دولت آذربایجان مایل است که قره باغ را کاملاً در اختیار خود گیرد اما نیروهای جدایی‌خواه با حمایت ارمنستان، مقاومت می‌کنند. از سال‌ها قبل مذاکراتی برای یافتن یک راه حل قطعی ادامه داشته اما کم و بیش در بن‌بست مانده است.

آخرین بار در ژوئیۀ امسال (۲٠۲٠) بود که درگیری‌هایی میان ارمنستان و آذربایجان به وجود آمد. چهار سال قبل نیز وضعیت بسیار بحرانی شد و دو طرف تا آستانۀ یک جنگ تمام عیار پیش رفتند.

دو روز قبل  - جمعه ۲۵ سپتامبر – الهام علی‌اف رئیس جمهوری آذربایجان، ارمنستان را تهدید به "تلافی" کرد. او با اشاره به درگیری‌های ماه ژوئیه (مرداد)، گفت که "رفتار تهاجمی ارمنستان مانع از ادامۀ مذاکرات می‌شود". علی‌اف گفته بود که روز یکشنبه در این باره در تلویزیون صحبت خواهد کرد. اما بامداد یکشنبه صدای شلیک توپ‌ها شنیده شد.

آذربایجان که در سال‌های اخیر به لطف درآمد نفت ارتش خود را تقویت کرده تحت حمایت مطلق ترکیه قرار دارد. در مقابل، ارمنستان که کشوری فقیرتر است از پشتیبانی روسیه برخوردار است. روسیه دارای یک پایگاه نظامی در خاک ارمنستان است. مسکو به هر دو کشور اسلحه می‌فروشد و در عین حال نقش میانجی را بازی می‌کند.

گروه بین‌المللی "مینسک" نیز که متشکل از روسیه، فرانسه و آمریکاست، رسماً وظیفۀ میانجیگری در مورد قره باغ را بر عهده دارد.