پایانِ دردناک بعضی از روزنامه‌نگارانِ مستقل روس در دو دهۀ گذشته

در سال ۲۰۱۷ دیمیتری موراتُف، سردبیر روزنامۀ «نوُوایا گازِتا» که تاکنون ۶ تن از روزنامه‌نگارانش به دست سرویس‌های امنیتی و صاحبان زور و ثروت کشته شده‌اند، پیشنهاد کرد که روزنامه‌نگارانِ مستقل روس برای دفاع از خود مسلح شوند. «ایرینا اسلاوینا»، بانوی ۴۷ ساله، که روز جمعه دوم اکتبر ۲۰۲۰ زیر فشار تهدیدها و آزار دستگاه امنیتی روسیه خود را بر روی نیمکتی در خیابان به آتش کشید، درواقع، آخرین قربانیِ روزنامه‌نگاریِ مستقل در روسیه بود.

«ایرینا اسلاوینا»، سردبیر یک وبسایتِ مستقل خبری در فدراسیونِ روسیه، در نزدیکی قرارگاه پلیسِ «نیژْنی نوُوْگوُروُد»، شهری در ۴۰ کیلومتری شرق مسکو، دست به خودسوزی زد و در دم درگذشت. این بانوی ۴۷ ساله چند ساعت پیش از خودکشی‌اش در صفحۀ فیس‌بوک خود اعلام کرده بود که دولتِ فدراسیون روسیه مسئول مرگ اوست. (AP Photo)

روز جمعه دوم اکتبر ۲۰۲۰ «ایرینا اسلاوینا»، سردبیر یک وبسایتِ مستقل خبری در فدراسیونِ روسیه، در نزدیکی قرارگاه پلیسِ «نیژْنی نوُوْگوُروُد»، شهری در ۴۰۰ کیلومتری شرق مسکو، دست به خودسوزی زد و در دم درگذشت. این بانوی ۴۷ ساله چند ساعت پیش از خودکشی‌اش در صفحۀ فیس‌بوک خود اعلام کرده بود که دولتِ فدراسیون روسیه مسئول مرگ اوست. خانم ایرینا اسلاوینا دو روز پیش از مرگش گفته بود که مأمورانِ پلیس در جست و جوی مدارکی در بارۀ گروه طرفدار دموکراسی به نام «اُپِن راشیا» شبانه به آپارتمان او هجوم آورده‌اند و پس از بازرسی خانه‌اش لپ‌تاپ و دیگر وسایل الکترونیکی و نیز لپ‌تاپ دخترش و تلفن همراه شوهرش را توقیف کرده و با خود برده‌اند. این روزنامه‌نگارِ مستقل گزارش‌های تحقیقاتی منتقدانِ پوتین را منتشر می‌کرد. «الکسی ناوالنی»، یکی از رهبران اُپوُزیسیون روسیه و منتقد سرسخت پوتین، که چندی پیش با سم عصبی کشندۀ «نُویچوُک» مسموم شده بود و اکنون در آلمان زیر درمان قرار دارد، خودسوزیِ خانم ایرینا اسلاوینا را وحشتناک توصیف کرد و اتهام‌های مقام‌های مسکو را برضد او ساختگی خواند. 

تاکنون کم نبوده‌اند مخالفان و منتقدانِ سرشناس پوتین که مأمورانِ امنیتی روسیه آنان را با سَمّ کشنده، به ضرب گلوله یا چاقو، با پرت کردن از ساختمانی بلند حتی حلق‌آویز کردن سر به نیست کرده باشند و یا عرصه را چنان بر آنان تنگ کرده باشند که دست به خودکشی بزنند. در این میان، روزنامه‌نگارانِ مستقل بیش از همه دستخوش خشونت و بی‌رحمیِ دستگاه امنیتی روسیه بوده‌اند. 

نامدارترین رونامه‌نگار روسی که به دست سرویس‌های امنیتی روسیه به قتل رسید، خانم «آنا پوُلیتکوُفْسکایا» بود که افزون بر روزنامه‌نگاری در زمینۀ دفاع از حقوق بشر نیز فعالیت می‌کرد. دستگاه امنیتی روسیه او را در ۷ اکتبر ۲۰۰۶ به دست یک گروهِ تبهکارِ چچن به قتل رساند. در ۱۴ اکتبر ۲۰۱۲ یک سرهنگ پیشین امنیتی به جرم دست داشتن در قتل این روزنامه‌نگار به ۱۱ سال زندان محکوم شد. البته، سرویس‌های امنیتی روسیه چند روزنامه‌نگار دیگر را پیش از او به قتل رسانده بودند

در ۱۶ ژوئیۀ ۲۰۰۰ «ایگوُر دوُمْنیکوف»، خبرنگار و مسئولِ «پرونده‌های فساد» در روزنامۀ «نوُوایا گازِتا»، در برابر ورودی آپارتمانش هدف حملۀ چند مهاجم ناشناس قرار گرفت. مهاجمان با چکش آهنی به جان او افتادند و او را به حال مرگ رها کردند و گریختند. چندی پیش از این تهاجم روزنامۀ «نوُوایا گازِتا» چند مقاله دربارۀ فساد رهبران دولتی به قلم او به چاپ رسانده بود. ایگوُر دوُمْنیکوف پس از دو ماه بیهوشی در بیمارستان جان سپرد.

در ۲۰۰۳ «یوری چِکوُچیخین»، روزنامه‌نگارِ سرشناس روزنامۀ «نوُوایا گازِتا» و نمایندۀ مجلس، را که نتایج تحقیقاتش را دربارۀ فسادِ مالی محافل رهبریِ روسیه، بعضی نمایندگان و مأمورانِ سرویس‌های امنیتیِ آن کشور به چاپ رسانده بود، با سَمّ کشنده‌ای مسموم کردند چنان که پوست تنش به سرعت چروکید و از میان رفت و پس از چندی درگذشت.

در نوامبر ۲۰۰۸ «میخائیل واسیلیوُویچ بِکِتوُف»، روزنامه‌نگاری که گزارشی دربارۀ جادۀ در دست ساختمانِ مسکو/ سَن- پِتِرزبورگ تهیه کرده بود و در آن از ویران شدن جنگل ۱۰۰۰ هکتاری «خیمْکی» در نزدیکی مسکو سخن به میان آورده بود، مورد ضرب و جرح مهاجمان قرار گرفت و دچار نقص عضو شد و بر اثر آن در ۲۰۱۳ در سن ۵۵ سالگی جان سپرد.

در ۱۹ ژانویۀ ۲۰۰۹ «استانیسلاو مارکِلوُف»، رونامه‌نگار تحقیقی، وکیل برجسته و فعال حقوق بشر، را که تحقیقاتی دربارۀ آسیب دیده‌های غیرنظامیِ جنگِ چچنستان و قربانیانِ گروه‌های نئونازی انجام داده بود، به ضرب گلوله در خیابانی در مسکو کشتند.

قاتلِ او در همان‌جا «آناستازیا بابورُوا»، رونامه‌نگار دیگری را نیز که همراه استانیسلاو مارکِلوُف بود و می‌خواست از فرار قاتل جلوگیری کند ، با شلیک گلوله کشت. این روزنامه‌نگار نیز دربارۀ جنایت‌های جنبش نئوفاشیستی در روسیه تحقیق می‌کرد.

در ۱۵ ژوئیۀ ۲۰۰۹ «ناتالیا اِستِمیروُوا»، روزنامه‌نگار دورگۀ روس و چچن و فعال حقوق بشر، را هنگام بیرون آمدن از خانه‌اش در گروُزنی، مرکز چچنستان، ربودند و کشتند. او عضو جمعیتِ «مموریال» روس بود که در زمان گوُرباچِف و در سایۀ کاربستِ سیاستِ «پِرِستِروُییکا» پدید آمده بود و کار اصلی‌اش دفاع از حقوق بشر در فدراسیونِ روسیه بود. 

در ۲۰ ژوئیۀ ۲۰۱۶ «پاوِل شِرمِت»، روزنامه‌نگار سرشناس بلاروس و خبرنگار سایتِ خبریِ «اوکرایینسْکا پراودا»، که منتقدِ سرسختِ پوتین و رهبرانِ وابسته به او در اوکراین و بلاروس به ویژه منتقدِ الکساندر لوکاشِنکوُ بود، با انفجار بُمبی که در زیر اتومبیلش جاسازی کرده بودند، کشته شد. او در آخرین نوشته‌اش در ۱۷ ژوئیۀ ۲۰۱۶ از احتمال کودتای نظامی در اوکراین سخن گفته بود.

در ۹ آوریل ۲۰۱۷ «نیکلای آندروشْچِنکوُ»، روزنامه‌نگارِ مُنتقدِ ولادیمیر پوتین، که مقاله‌هایش در روزنامۀ «نُوی پِتِربورگ» در سَن- پترزبورگ چاپ می‌شد، چنان مورد ضرب و جرح چند مهاجم قرار گرفت که پس از انتقال به بیمارستان درگذشت. او هنگام مرگ ۷۴ سال داشت. این روزنامه‌نگارِ مدافعِ حقوق بشر معتقد بود که هستۀ مرکزی سیاست‌های پوتین چیزی جز پول نیست.

«ایرینا اسلاوینا» که روز جمعه دوم اکتبر ۲۰۲۰ زیر فشار تهدیدها و آزار دستگاه امنیتی روسیه خود را بر روی نیمکتی در خیابان به آتش کشید، درواقع، آخرین قربانیِ روزنامه‌نگاریِ مستقل در روسیه بود. در سال ۲۰۱۷ دیمیتری موراتُف، سردبیر روزنامۀ «نوُوایا گازِتا» که تاکنون ۶ تن از روزنامه‌نگارانش کشته شده‌اند، پیشنهاد کرد که روزنامه‌نگارانِ مستقل روس برای دفاع از خود مسلح شوند. او این پیشنهاد را در  ۲۵ اکتبر ۲۰۱۷ در گفت و گو با رادیویِ مستقلِ «اِکوُ» در مسکو مطرح کرد. دو روز پیش از آن گفت و گو یکی از خبرنگارانِ آن رادیو، بانوی ۳۲ ساله‌ای به نام «تاتیانا فِلگِنگاوِر»، به ضرب چاقو چنان زخمی شده بود که اگر گروه امداد به موقع نمی‌رسید، چند ساعتی بیش زنده نمی‌ماند. در اینجا باید از روزنامه‌نگارانی هم یاد کرد که سرویس های امنیتیِ روسیه آنان را مجبور به جلایِ وطن کرده اند.