دونالد ترامپ تصمیم خود را در بارۀ برجام امروز سه‌شنبه اعلام می‌کند

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، که باید هر چهارماه یکبار گزارشی در بارۀ چگونگی پیشرفت اجرای برجام به کنگرۀ این کشور تسلیم کند تا شنبه آیندۀ ١٢ ماه مه فرصت داشت تا نظرخود را در این باره اعلام دارد. به گفتۀ برخی ناظران نزدیک به کاخ سفید، بی احتیاطی شماری از اطرافیان رئیس جمهوری و از جمله سخنان رودُلف جولیانی شهردار پیشین نیویورک که اخیراً به گروه وکلای مدافع دونالد ترامپ پیوسته است در به پیش انداختن اعلام تصمیم او بی تاثیر نبوده است.

رودُلف جولیانی چندی پیش در بارۀ تصمیم احتمالی رئیس جمهوری در بارۀ برجام گفت «با وجود مایک پمپئو در سمت راست و جان بولتون در سمت چپ او، در انتظار چه تصمیمی هستید؟» وی افزود «هنگامی که توافق [اتمی] بخاک سپرده شد و مجازات‌ها برقرار گردید، زمان مناسب برای تدارک تغییر رژیم فرا می‌رسد و مردم از این فرصت برای سرنگونی حکومت بهره می‌برند». با این حال بسیاری در واشینگتن این سخنان را بازتاب آرزوهای خود وی می‌دانند و نه اعلام نگرش دولت آمریکا در این زمینه.

دونالد ترامپ از هنگام ورود خود به کاخ سفید تا کنون سه بار پایبندی ایران را به تعهدات خود گواهی کرده است. او با این حال در اکتبر گذشته از «تائید» همسوئی این توافق با «منافع ملی آمریکا» خودداری کرد بی آنکه بدان پشت کند. این گزینش نمادین ممکن است اینک با تصمیم جدید رئیس جمهوری آمریکا نتایج ملموس ‌و حتی خطرناکی به بار آورد.

واشینگتن، در برابر تعهدات گستردۀ تهران در برچیدن برنامۀ هسته‌ای خود، مجازات‌های برقرار شده علیۀ این کشور در این زمینه را به حال تعلیق در آورده است. این تعلیق با این حال باید بر حسب نوع مجازات‌ها هر ١٢٠ روز و یا هر ١٨٠ روز یکبار توسط رئیس جمهوری تجدید شود. تعلیق مجازات‌های تصویب شده علیۀ بانک مرکزی ایران و نیز درآمدهای نفتی این کشور در روز شنبه آینده ١٢ ماه مه به پایان می‌رسد. تعلیق بخش اعظم مجازات‌ها تا اواسط ماه ژوئیه همچنان دوام دارد. این گزینه برای رئیس جمهوری آمریکا وجود دارد که وی برکناری آمریکا را از برجام تا هنگام رفع نواقص آن از دید خود اعلام نماید، اما تصمیم به برقراری مجازات‌ها را تا موعد بعدی یعنی ٩٠ روز دیگر به تاخیر اندازد.

با این حال، از آنجا که دونالد ترامپ بشدت در جستجوی نمایش سخت گیری و جدیّت خود در این زمینه است، بسیاری این گزینۀ کمترین را در راستای رفتار او نمی‌بینند.

در برابر، گزینۀ بیشترین نیز، بگفتۀ کارشناسان آگاه در واشینگتن، دست کم در کوتاه مدت مورد توجه کاخ سفید قرار ندارد. با این گزینه، دونالد ترامپ می‌تواند نه تنها کلیۀ مجازات‌های گذشته را برقرار کند، بلکه مجازات‌های تازه‌ای نیز وضع نماید. چنین اقدامی سرنوشت برجام را یکسره خواهد کرد زیرا تنها انگیزۀ جمهوری اسلامی ایران را از پذیرفتن توافق از میان خواهد برد و بر آتشِ اروپائیان در حفظ آن آب سرد خواهد پاشید. چنین تصمیمی تنها یک اقدام خصمانه نسبت به ایران نیست بلکه دیگر طرفین برجام را نیز هدف قرار می‌دهد و پایبندی آنان را به برجام مجازات می‌کند.

رئیس جمهوری آمریکا در برابر خود گزینه‌های میانه‌ای نیز دارد که هم ایران واروپائیان را بسوی تقویت برجام سوق می‌دهد و هم از «پاره کردن» آن خودداری می‌کند. دونالد ترامپ می‌تواند تنها بخشی از مجازات‌ها را برقرار نماید و تهدید کند که در صورت عدم پیشرفت در پذیرش یک توافق تکمیلی، مجازات‌های دیگری برقرار نماید. او می‌تواند با وضع مجازات‌های سنگین برای ایران خط و نشان بکشد، اما اجرای آنها را به تعویق اندازد تا شاید تهدید شمشیر داموکلس این کشور را به قبول تعهدات تازه وادارد. گزینۀ دیگر، حفظ برجام و برقراری مجازات‌هائی کاملاً مستقل از برنامۀ اتمی است. این مجازات‌ها می‌تواند برنامۀ موشکی ایران و یا دخالت‌های منطقه‌ای این کشور را هدف قرار دهد.

بسیاری از کارشناسان آگاه می‌پندارند که اعلام تصمیمی مبهم بهترین گزینۀ ممکن برای رئیس جمهوری آمریکاست، زیرا تعبیر آن را در انحصار او قرار می‌دهد.

واکنش دیگر طرفین توافق به گزینۀ رئیس جمهوری آمریکا بستگی دارد. اروپائیان اعلام کرده‌اند که حتی اگر آمریکا برجام را ترک کند، آنان بدان پایبند خواهند ماند، با این حال اگر واشینگتن مجازات‌هائی وضع کند که هر گونه امکان سرمایه گذاری و فعالیت شرکت‌های اروپائی را نفی و یا حداقل دشوار سازد، پایبندی آنان به برجام دیگر متضمن امتیازی برای ایران نخواهد بود.

سیاست جمهوری اسلامی ایران نیز در این زمینه بصورت دقیق روشن نیست، زیرا مقامات و مسئولان گوناگونی در این باره نه ابراز نظر که اعلام سیاست کرده‌اند. رئیس جمهوری فرانسه معتقد است که چگونگی اخذ تصمیم در این زمینه از سوی دونالد ترامپ از انگیزه‌های سیاست داخلی پیروی می‌کند. این نظر در باره جمهوری اسلامی ایران نیز صادق است.