جسد پژوهشگر نامدار ایران شناسی، در انتظار تصمیم مقامات ایران برای دفن در اصفهان

"ریچارد نلسون فرای"*، روز پنجشنبه هشتم ماه فروردین، در ٩٤ سالگی درشهربوستون آمریکا درگذشت
پروفسور فرای، تحصیلات دانشگاهی خود را نخست با فلسفه آغاز کرد و پژوهش‌های او در تاریخ فلسفه، او را به ایران وشرق‌شناسی رهنمون شد.

ریچارد فرای، در آخرین دیدار خود از ایران در سال ۱۳۸۹ با محمود احمدی‌نژاد و برخی از مقامات فرهنگی و سیاسی جمهوری اسلامی دیدارو گفت‌و‌گو کرد. همزمان با این دیدار بود که در تهران اعلام شد رئیس جمهوری اسلامی، خانه‌ای قدیمی و زیبا از نمادهای معماری ویژه ایران را به ایران‌شناس آمریکائی هدیه کرده است.
در آن هنگام گفته شد که همزمان با این هدیه، مقامات ایرانی بنا به درخواست پژوهشگر تاریخ ایران، پذیرفته‌اند پس درگذشتش اجازه دهند که کالبد این دوستدار برجسته فرهنگ ایران در کنار زاینده رود در اصفهان به خاک سپرده شود.

در اسفند ماه سال ۱۳۸۷ خورشیدی، ریچارد فرای، شخصاً نیز در پاسخ به پرسشی در این مورد گفته بود: «پاسخش کاملاً روشن است؛ من همیشه عاشق ایران بوده‌ام و امیدوار بودم در شیراز یا دوشنبه به خاک سپرده شوم اما دوستان ایرانی‌ام من را تشویق کردند تا آرامگاه "آرتور پوُپ" در ساحل زاینده رود را انتخاب کنم؛ به همین دلیل این تصمیم را گرفتم».

اکنون ٢٠ روز است که جسد "ریچارد فرای" در بوستون برای انتقال به ایران نگاهداری می‌شود ولی دولت ایران اجازه آن به اصفهان را صادر نکرده است.

هفته گذشته محمد جواد ظریف- وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، با ارسال نامه‌ای به محمد نهاوندیان- رئیس دفتر حسن روحانی رئیس جمهوری، خواستار اتخاذ تصمیم از سوی رئیس جمهوری گردید.
در این نامه درخواست شده بود که پیکر "ریچارد نلسون فرای" از بیمارستانی در بوستون آمریکا به ایران منتقل شده و در اصفهان کنار آرامگاه پرفسور "آرتور پوپ"* دفن گردد.

همزمان با ارسال این نامه، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی نیز ضمن حمایت از درخواست وزارت امور خارجه، اعلام داشته بود که (به محض صدور دستور) بقیه امور مربوط به انتقال، ازتحویل در فرودگاه تا خاکسپاری متوفی را در اصفهان برعهده خواهد گرفت.

سید کاظم بجنوردی- رئیس دائره المعارف بزرگ اسلامی، همزمان با این تلاش‌ها در نامه‌ای به رئیس جمهوری اسلامی، خواستار تسریع وی در صدور دستور انتقال و دفن پروفسور فرای دراصفهان شد.

در نامه موسوی بجنوردی- رئیس این مؤسسه از جمله آمده است: «به استحضار می‌رساند که مشارالیه بزرگ‌ترین ایران‌شناس جهان بوده است و فعالیت او در این زمینه چنان بود که مرحوم دهخدا به او لقب "ایران دوست" داده بود».
بجنوری می افزاید: وقتی روابط ایران و آمریکا بسیار پرتنش بود، وی به هنگام دریافت جایزه "بنیاد افشار" فریاد برآورد که من کاری ندارم که دیگران چه می‌گویند، ولی من می‌گویم «زنده باد ایران». این در زمانی بود که جرج بوش- رئیس جمهوری سابق آمریکا، اعلام کرده بود که ایران «محورشرارت» است.

با این حال مخالفین دفن ریچارد فرای، اعلام داشته‌اند که از انتقال و به خاکسپاری او در اصفهان جلوگیری خواهند کرد.
مخالفین پژوهشگر آمریکائی، وی را به جاسوسی برای سازمان اطلاعاتی آمریکا (سیا)، متهم کرده‌اند.

درواکنش به این اتهام خانم "عدن نبی"- همسرایرانی آسوری ریچارد فرای، با انتشار جوابیه‌ای نوشت که شوهرش هیچگاه از سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا پول نگرفته است. خانم فرای یاد آوری کرده است که فعالیت‌های «جاسوسی» همسرش به جنگ دوم جهانی و علیه آلمان نازی محدود بوده است که این نیز پنهان نبوده و در نوشته‌های خود ریچارد فرای به آن اشاره شده است.

در این میان، خبرگزاری‌های ایران، روز دوشنبه پانزدهم فروردین، به نقل ازیک «مقام آگاه» در وزارت امور خارجه این کشور اعلام داشتند که «درخواست خانواده مرحوم ریچارد فرای را به مسئولین کشور منتقل کرده‌اند ولی دیگر امور مربوط به آن بعهده ارگان‌های ذی‌ربط است».

دراین حال علی جنتی- وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، روز پنجشنبه ٢٨ فروردین، در یک اظهارنظر در مورد معضل اجرای درخواست خانواده ریچارد فرای گفت: دولت جدید (دولت یازدهم) وصی ریچارد فرای محسوب نمی‌شود.

یک مقام بلندپایه وزارت ارشاد نیز گفته است: با توجه به آنکه ما مسئولیتی درخصوص انتقال اجساد از خارج به ایران بر عهده نداریم و تا کنون نیز به صورت مستقیم به این حوزه وارد نشده‌ایم و این موضوع نیز به ما ارجاع داده نشده است، ازاین رو درگیر این موضوع نیستیم و موضوعیتی برای ما ندارد» .

هزمان با این اظهار نظر‌ها و رفع مسئولیت‌ها، بحث‌های تند مخالفین انتقال جسد فرای به اصفهان نیز ادامه داشته است.
در آغازبه دنبال انتشار خبر درگذشت ریچارد فرای بود که شماری ازنمایندگان اصولگرای مجلس نهم با معرفی او به عنوان «جاسوس سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده» از حسن روحانی خواستند از ورود جسد فرای به ایران جلوگیری شود.

در این رابطه، احمد سالک- یکی از نمایندگان مردم اصفهان در مجلس اسلامی، در تذکری خطاب به رئیس جمهوری از جمله گفت: «از رئیس جمهور و مسئولین می‌خواهم اجازه دفن جنازه منحوس ریچارد فرای جاسوس "سیا" و آمریکا را درکنار "پُوپ" پلید و دلال عتیقه‌جات و مشاور فرح پهلوی ندهد، چرا که مردم اصفهان این ننگ را تحمل نخواهند کرد و در این صورت زاینده رود تبدیل به مرده رود می‌شود».

محمد تقی رهبر- امام جمعه موقت اصفهان، نیز در گفت‌و‌گو با خبرگزاری فارس از جمله گفت: «نمی‌دانم چرا مسئولان دیواری کوتاه تر از اصفهان پیدا نکرده‌اند که قصد دارند زباله‌های غربی را در اصفهان و در کنارزاینده رود خاک کنند».

گزارش‌های دیگری ازمنابع خبری ایرانی حاکی است که همزمان با این مخالفت‌ها، نیروهایی که خود را عضو بسیج و حزب‌الله می‌نامند در اصفهان دست بکار شده و با یورش به آرامگاه پرفسور "آرتور پوُپ" با انجام تظاهرات مقطعی به احتمال بخاکسپاری "ریچارد فرای" در این شهر اعتراض کرده‌اند. در تصاویری که از این تظاهرات منتشر شده شعارهایی مانند «بنای آمریکائی تخریب باید گردد» و یا «مرگ بر آمریکا» دیده می‌شود.

به هرحال به علت عدم اتخاذ تصمیم رسمی از سوی دولت و ادامه فعالیت‌های اعتراضی مخالفین، جسد استاد ایران‌شناسی دانشگاه هاروارد، همچنان در بلاتکلیفی در سردخانه‌ای در بوستون برای انتقال به ایران و یا تاجیکستان نگاهداری می‌شود.

دولت تاجیکستان اعلام داشته است که حاضر است با ادای احترام جسد این ایران‌شناس برجسته را در دوشنبه- پایتخت این کشور، پذیرا شود.

***

درگفت‌و‌گویی با دکتر سیروس آموزگار- نویسنده و روزنامه نگار ایرانی مقیم پاریس، نظر وی را درباره این کش وواکش جناح‌های سیاسی درباره تحقق وصیت ریچارد فرای پرسیدم؟ به فایل صوتی رجوع کنید.

Richard Nelson Frye *

Arthur Pope *