گوانتانامو: بازجوها، تروریست‌ها و بیگناهان
: منتشر شده در : روزآمد شده در
بخش بزرگی از اسناد محرمانه‌ای که این بار توسط سایت ویکی‌لیکس منتشر شد، به زندان گوانتانامو مربوط است. برخی از آنها به رفتارها و روحیات زندانیان می‌پردازد و گاه صحنه‌ها یا وقایع تکان‌دهنده‌ای را شرح می‌دهد. همچنین بعضی مدارک نشان می‌دهد که بیگناهان زیادی درگوانتانامو اسیر مانده‌اند...
سایت ویکی‌لیکس این بار مقدار زیادی مدارک نظامی آمریکایی را منتشر کرده است. اکثر این مدارک به وقایع سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷، و به ویژه به زندان و زندانیان گوانتانامو مربوط می‌شود. مثل دفعات قبل، ویکی‌لیکس مدارک را در اختیار چند نشریۀ بسیار معتبر آمریکایی و اروپایی قرار داده است. نیویورک تایمز و واشنگتن پست آمریکایی، ال‌پاییس اسپانیایی، رپوبلیکا ی ایتالیایی، اشپیگل آلمانی و لوموند فرانسوی از جمله روزنامه‌هایی هستند که بخت دسترسی به مدارک را داشته‌اند.
زندانیان سرسخت گوانتانامو
بخشی از این مدارک، به رفتارها و روحیات زندانیان می‌پردازد و گاه صحنه‌ها یا وقایع تکان‌دهنده‌ای را شرح می‌دهد.
یکی از مدارک متعلق به وزارت دفاع آمریکا، واکنش‌های یکی از زندانیان به اسم ياسر الظهرانی را وصف می‌کند. در سال ۲۰۰۵، این جوان سعودی با چهره‌ای خندان، به یکی از نگهبانانش می‌گوید که شکم وی را پاره خواهد کرد و خونش را خواهد خورد".
این گزارش می‌افزاید که ياسر الظهرانی به طور فعال در اعتصاب غذای زندانیان شرکت می‌کرده است. ظهرانی در سال ۲۰۰۶ در شرایطی مشکوک در زندان جان سپرد.
در آن سال، خبر خودکشی دو شهروند سعودی به نام‌های ترکی العتيبی، ۳۰ ساله، و ياسر طلال الظهرانی، ۲۱ ساله، و یک شهروند یمنی به اسم علی عبدالله احمد، از سوی مقامات نظامی آمريکايی اعلام شد. در آن زمان، اعضاء خانواده اين زندانيان فرض خودکشی را نپذیرفتند. از جمله پدر ياسر الظهرانی احتمال داد که پسرش در جريان درگيری بين زندانيان و زندانبانان گوانتانامو جان خود را از دست داده باشد.
یکی دیگر از زندانیان به نام محمدعبدالله صالح، که خبر خودکشی‌اش در سال ۲۰۰۹ اعلام شد، یک زندانی بسیار خطرناک توصیف می‌شود. در بارۀ وی گفته شده که "اعضاء تناسلی‌اش را به نگهبانان نشان می‌دهد و از ترشحات جسم خود (ادرار...) استفادۀ نابجا می‌کند".
یکی دیگر از زندانیان، یک شهروند چینی از قوم اویغور است که عاقبت در سال ۲۰۰۹ آزاد می‌شود. چهار سال قبل از آزادی، مسئولان زندان گوانتانامو در بارۀ وی نوشته‌اند: "این زندانی به رغم دستور اکید نگهبانان، مدام به ورزش‌های رزمی می‌پردازد". این فرد در سال ۲۰۰۲ با کنایه به برج‌های دوقلو و فاجعۀ یازده سپتامبر، دو برج و یک هواپیمای کاغذی می‌سازد و هواپیمای (موشک) کاغذی را میان دو برج به پرواز درمی‌آورد.
مدارک می‌افزایند که فرستادگان پکن برای بازجویی از این فرد به گوانتانامو می‌آیند. این موضوع البته فقط به چینی‌ها اختصاص ندارد. ظاهراً سفر کارشناسان سرویس‌های امنیتی و بازجوهای کشورهای گوناگون به گوانتانامو رایج بوده است. علاوه بر چین، از جمله نمایندگان یمن، الجزایر، مراکش، تاجیکستان، اردن و روسیه برای بازجویی از شهروندان خود به زندان آمریکایی رفت‌وآمد داشته‌اند.
در مورد زندانی اویغور آمده است که وی در بازجویی‌ها نسبتاً مطیع بوده، مگر زمانی که نمایندگان کشورش به دیدارش رفتند.
بیگناهان گوانتانامو
مدارک متعلق به وزارت دفاع آمریکا همچنین نشان می‌دهند که بیگناهان زیادی درگوانتانامو اسیر مانده‌اند. یکی از زندانیان که یک پیرمرد افغان دچار افسردگی و اختلال حواس بوده و در سال ۲۰۰۲ نزدیک به نود سال داشته، حدود ده ماه در بازداشت باقی می‌ماند. وی فقط به این دلیل بازداشت شده که یک تلفن ماهواره‌ای با خود داشته، بدون آن که طرز کار آن را بلد باشد.
اما جوان‌ترین زندانی گوانتانامو یک افغان چهارده ساله بوده که خود قبلاً بدست طالبان ربوده شده و مورد بدرفتاری و آزار آنان قرار داشته است. این نوجوان نیز یک سال از عمر خود را در گوانتانامو می‌گذراند.
روی هم رفته، از مدارک منتشرشده چنین برمی‌آید که حداقل ۱۵۰ نفر از زندانیان گوانتانامو بی‌گناه بوده‌اند. بر اساس آمار وزارت دفاع آمریکا، از۷۷۹ نفری که از سال ۲۰۰۲ به بعد در گوانتانامو زندانی شدند، ۱۵۰ نفر که بیشتر روستاییان و چوپانان افغان و پاکستانی بوده‌اند، هیچ جرمی مرتکب نشده بودند.
همچنین ۳۸۰ نفر از آنان، در نهایت به عنوان طالبان "رده‌پایین" شناخته شدند. در واقع از حدود هشتصد زندانی، فقط ۲۰۰ نفر از نظر واشنگتن عناصر تندرو و خطرناک به شمار آمدند.
نشانه‌ای برای اعضاء القاعده یا اشتباه ساده‌لوحانۀ آمریکایی‌ها؟
یکی دیگر از مدارک فاش‌شده توسط سایت ویکی‌لیکس حکایت می‌کند که از نظر مسئولان امنیتی آمریکایی، یک مدل خاص ساعت مچی، احتمالاً نشانۀ عضویت در سازمان القاعده بوده است.
بر اساس نتیجه‌گیری‌های کارشناسان امنیتی آمریکا، داشتن یک ساعت مچی مارک کاسیو - CASIO، مدل W91-F، یکی از علائم تعلق به القاعده بوده است.
در مدرک مربوطه آمده است: "یک سوم بازداشت‌شدگانی که این نوع ساعت را به دست داشتند، یا با مواد منفجره ارتباط داشتند، یا در این باره آموزش دیده بودند، یا با محل ساخت مواد منفجره، و یا کسانی که به عنوان کارشناس مواد منفجره شهرت داشتند، مرتبط بودند"...
بیش از پنجاه پرونده متعلق به زندانیان گوانتانامو از این مدل ساعت مچی کاسیو سخن می‌گوید.
باید گوشزد کرد که به ویژه در کشورهایی مثل افغانستان و پاکستان و یا کشورهای آسیای میانه، برخی مارک‌های ژاپنی و چینی و برخی محصولات الکترونیکی طرفدار فراوان دارد و گاه یک نوع خاص از گوشی تلفن یا رادیو یا ساعت ناگهان با اقبال عمومی مواجه می‌گردد و هزاران عدد از آن در کوچه و خیابان بچشم می‌خورد...
طرح‌های القاعده و رد پای پاکستان
در مدارک انتشاریافته، نام خالد شیخ محمد که معمولاً طراح اصلی واقعۀ یازده سپتامبر معرفی می‌شود، چندین بار به چشم می‌خورد. از جمله گفته می‌شود که او دستور ترور پرویز مشرف، رئیس‌جمهور پیشین پاکستان، را صادر کرده بود.
در جای دیگر، آمده است که خالد شیخ محمد به بازجویان خود گفته است که سازمان القاعده یک بمب اتمی را جایی در اروپا پنهان کرده و در صورتی که اسامه بن‌لادن دستگیر یا کشته شود، این بمب منفجر خواهد شد. علاوه بر این، وی اعتراف کرده که برنامه‌ریزی برای انجام سوءقصد در فرودگاه "هیترو" لندن را آغاز کرده، و دو گروه، یا دو سلول فعال برای انجام این طرح تشکیل داده است.
مدارک دیگری حاکی از این است که یکی از کسانی که در طراحی واقعۀ یازده سپتامبر دست داشته، در مرحلۀ آماده‌سازی این سوءقصد بزرگ، با عبدالقدیرخان، مشهور به پدر بمب اتمی پاکستان دیدار کرده است.
به نظر می‌رسد که خالد شیخ محمد و تروریست‌های نزدیک به او، پیوسته به دنبال طرح‌هایی بوده‌اند که انعکاس جهانی و بخصوص وجه "تماشایی" داشته باشد. ضربه زدن به هواپیماهایی که در مسیر شهرهای ساحل غرب ایالات متحد آمریکا رفت و آمد می‌کنند، یا پاره کردن کابل‌های پل معروف بروکلین، از جمله طرح‌های مورد بحث بوده است.
بخش دیگری از اسناد به فعالیت‌های سازمان امنیت پاکستان یا ISI مربوط می‌شود. در سال ۲۰۰۷، مسئولان آمریکایی فهرست محرمانه‌ای تهیه می‌کنند که نام ۷۰ تشکل تروریست یا حامی تروریسم را در برداشته است. در این فهرست، سازمان آی.اس.آی در کنار سازمان‌هایی مثل حماس، حزب‌الله و نهادهای اطلاعاتی ایرانی قرار گرفته و علناً تروریست توصیف شده است. البته بلافاصله بعد از انتشار این مطلب، دولت پاکستان موضوع را تکذیب کرد.
بن لادن در عسرت
اسناد وزارت دفاع آمریکا نشان می‌دهند که درست بعد از فاجعۀ یازده سپتامبر، شخص اسامه بن‌لادن، به مدت سه ماه در خاک افغانستان مدام در سفر و جا به جایی بوده تا نیروهای القاعده را برای نبرد با آمریکایی‌ها آماده سازد. ظاهراً وی که احتمال کشته شدن یا اسارت خود را زیاد می‌دیده، اختیارات و قدرت را به شورایی از طالبان محول کرده است.
چند روز پس از یازده سپتامبر، بن‌لادن در قهوه‌خانه‌ای در قندهار، مبارزان عرب را به دفاع از افغانستان فرا می‌خواند. چند روز بعد، در نزدیکی کابل، به زنان و کودکان و همچنین به بعضی از همسران خود دستور می‌دهد که به پاکستان بروند.
بعد از این که نیروهای آمریکایی، در تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۰۱ به افغانستان حمله می‌برند، بن‌لادن در اواسط ماه نوامبر به غارهای تورابورا پناه می‌برد و حدود یک ماه بعد، به پاکستان می‌گریزد. در این دوران، وی به حدی دچار مشکل وعسرت بوده که به ناچار مبلغ هفت‌هزار دلار از یکی از طرفداران خود قرض می‌گیرد. ظاهراً کمتر از یک سال بعد، او بدهی خود را پرداخت کرده است.
***
با توجه به این که بخش بزرگی از مجموعۀ جدید مدارک محرمانه به زندان و زندانیان گوانتانامو و همچنین به اشتباهات آمریکایی‌ها در قبال زندانیان مربوط می‌شود، دولت آمریکا به خاطر انتشار این مدارک ابراز تأسف کرد و اطمینان داد که هرچه از دستش بر می‌آمده، در مورد این زندان انجام داده است.
باید گفت که اخیراً، کاخ سفید آمریکا بار دیگر تأکید کرد که زندان گوانتانامو را خواهد بست. با این حال، قرار است که پنج متهم در پروندۀ یازده سپتامبر در همین زندان، و نه در یک دادگاه عادی نیویورک، محاکمه شوند.
به هرحال تعیین تکلیف زندانیان این بازداشتگاه کار آسانی نیست. یکی از مدارک ویکی‌لیکس شرح می‌دهد که دو سال قبل، پادشاه عربستان سعودی به آمریکایی‌ها پیشنهاد داد که یک مدار کوچک الکترونیکی – IC- در درون جسم هر یک از زندانیان کار بگذارند و سپس آنان را رها کنند.
ملک عبدالله خطاب به مشاور اوباما در امرتروریسم گفته بود: "همانطور که اسب و شاهین" را نشانه‌گذاری می‌کنند، زندانی‌ها را هم می‌توان با توسل به الکترونیک، ردگیری کرد و در هرلحظه از محل حضورشان اطلاع یافت.
اما گویا این پیشنهاد به مذاق مشاور اوباما خوش نیامده و او در پاسخ گفته "مسئله اینست که اسب‌ها وکیل ندارند"...
در حال حاضر ۱۷۲ نفر همچنان در گوانتانامو بازداشت هستند. دولت آمریکا امیدوار است که حدود صد نفر از آنان را به کشورهای خود پس بفرستد و ۳۳ نفر را به اتهام "جنایات جنگ" محاکمه کند. مسئولان ارتش آمریکا پیش‌بینی می‌کنند که ۴۸ نفر از این زندانیان بدون محاکمه، برای مدتی بسیار طولانی پشت میله‌ها باقی بمانند.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید